Akciğer atardamarlarına pıhtı gitmesine akciğer embolisi (pulmoner emboli) denilir. Bu hastalıkta damarın eriştiği akciğer bölgesi kan ile beslenemeyeceği için fonksiyonunu kaybetmekte ve akciğer zarar görmektedir. Pıhtı ile tıkanan akciğer atardamarının büyüklüğü ne kadar fazla ise zarar gören akciğer dokusu da o kadar büyük olur. Bu nedenle nefes darlığından ani ölüme kadar değişen nitelikte bir klinikle karşımıza çıkabilir.
Toplardamar sistemi içerisindeki veya akciğer atardamarı içerisindeki hasarlanma nedeniyle
pıhtı oluşumu olduğu söylensede ,travma, ilaç kullanımı, obesite, hareketsizlik, uzun süre yatma,
kronik venöz yetersizlik, kanser hastalığı veya kronik hastalıklar, metabolik ve hormonal değişiklikler
de damar içerisinde pıhtı oluşumuna neden olabilir. Sadece akciğer içerisinde değil vücudun herhangi
bir yerindeki toplardamarda oluşan pıhtılar sağ dolaşım sistemi üzerinden akciğere ulaşarak emboliye
neden olabilir. Pıhtı dışında yabancı cisim, yağ vb materyallerde emboli oluşturabilir ancak bunlar
sıklıkla travma veya geçirilmiş cerrahiler sonrası görülmektedir. Günümüz teknolojisinin tıbba
sunduğu imkanlar arttıkça bu hastalığın oluşum sıklığı daha iyi anlaşılmış hatta bazı kaynaklara göre
tüm dünyada ölümcül hastalıklar sıralamasında 3 Sırada olduğu belirtilmiştir.
Ani gelişen büyük çaplı tıkanmalarda şiddetli nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ağrısı, yan ağrısı gibi
belirgin şikayetler ile hastalar gelebileceği gibi, küçük çaplı damarların tıkanması nedeni ile belli
belirsiz halsizlik, yorulma, efor kapasitesinde düşme gibi şikayetler ile hastalık kendini daha sinsi
gösterebilir. Bu sinsi tutulum venöz yetersizliği ve varisleri olan hastalarda sıklık göstermektedir. Geç
konulmuş tanılar , tekrarlayan emboliler nedeni ile akciğerde yüksek tansiyon oluşturmakta , sinsi ve
ilerleyen Kronik pulmoner hipertansiyon hastalığına yol açabilmektedir.
Hastalığın tanısı için ayrıntılı hasta hikayesi (anamnez) alınmalıdır. Yine sistem taraması, kan
testleri, hematolojik pıhtılaşma panel taraması, Akciğer fonksiyonları için solunum testi, ayaklarda
olası venöz yetersizliğin tespiti için renkli utrasound kullanılabilir. Yine şüphe duyulan vakalarda
akciğer sintigrafisi ve pulmoner arter anjiografisi ve bilgisayarlı tomografisi uygulanabilir.
Tedavide amaç emboliyi ortaya çıkaran sebebi ortadan kaldırmaktır. Kan sulandırıcı ilaçlar
kullanılabilir. Şayet ani başlangıçlı oluştuysa pıhtı çözücü ilaçlar veya katater destekli pıhtı çözme
işlemleri yapılabilir. Kronik akciğer hipertansiyonunda uygun hastalarda açık kalp cerrahisi prosedürü
ile akciğer atardamarından kronik pıhtı temizleme işlemi(pulmoner endarterektomi) uygulanabilir. En
uygun tanı ve tedavi tam teşekküllü kliniklerde mümkün olabilmektedir.
Korunmak için hareketli aktif bir yaşam tarzına sahip olmak gerekir. Tütün kullanımının
sonlandırılması, havadar kıyafetlerin seçilmesi, obesite (şişmanlık) den kaçınılması gerekir. Yine kronik
hastalığı olan veya venöz yetersizliği olan kişilerin kontrollerini aksatmaması ve tedavilerini düzenli
olarak yapmaları şarttır.